Zen is het Japanse woord voor meditatie. In de oud-Indische taal Sanskrit is het woord voor meditatie „dyana“, in de taal Pali „dhjana“ en in het Chinees „channa“. In het Zen-boeddhisme vindt men mediteren net zo belangrijk als de theorie en het leren.
Zoals alle boeddhistische tradities heeft ook het Zen Boeddhisme zijn wortels in de werken van de Boeddha Shakyamuni, die ongeveer 2500 jaar geleden in India heeft geleefd en beleringen gaf. Boeddha hat zijn verlichting in een zit-meditatie ervaren. Van India uit werd de leer van Boeddha naar centraal- en Oost-Azië en naar China gevoerd.
De Indiase Monnik Bodhidharma bracht het meditatie-Boeddhisme in de 6e eeuw naar China. Daar werd de manier van meditatie in stilte snel erg geliefd.
Van China werd toen het Chan-Boeddhisme naar Korea (waar het „Seon“ heet), naar Vietnam (waar het „Tien“ wordt genoemd) en daarna ook naar Japan (Zen) gebracht.
Het Zen-Boeddhisme hecht veel waarde aan d meditatie en de verlichting. Het is belangrijk eigen ervaringen op te doen en prarktisch te leven. Daarom zijn er in het Zen-Boeddhisme ook veel meditatie kunsten.
Misschien ken je ook wel het Ikebana, het bloemschikken. Daarbij gaat het er niet alleen maar om, een bos bloemen te maken maar meer om je helemaal in het bloemen schikken op te gaan. Dat betekent dat je niets anders doet en denkt, maar alleen de bloemen te schikken zo dat de bos er het mooist uit ziet.
De Ikebana-meester Toshiko Miyazaki legt uit: bij het bloemschikken vergeet je jezelf en wordt je de bloem. Als je luistert naar de bloem, en je er in verplaatst, weet je als vanzelf hoe je hem moet schikken.
"Eén ding tot het einde toe af maken."
Er zijn twee soorten: plaatjes van landschappen, mensen, dieren en zo, of tekens. Een chinees of japans teken (in het japans heet het een „Kanji“) is geen letter, zoals bij ons, maar een woord of het drukt wat uit, waarvoor eigenlijk veel woorden nodig zijn.
Geconcentreerd wordt het penseel in de inkt gedoopt, waarna het penseel op het papier wordt gezet. Met de beweging en uitvoering van het teken drukt Zen meester zijn eigen spirituele ervaring uit. Daarbij gaat het er niet om, zoals bij de Europese Kalligrafie, om "mooi te schrijven", maar om je eigen karakter op papier te zetten. Hierbij zou dan ook vooral de eigen geest, de concentratie zichtbaar zijn.
Hier zie je hoe de Zen meester Hozumi Roshi een Kalligrafie opzet.
Hier is zo'n korte Koan:
De leerling vraagt de leraar: "Heeft een hond de Boeddha-natuur in zich of niet ?" De leraar antwoordt: "Mu!" (leegte)
Twee leerlingen vechten om een vlag die in de wind wappert. De ene leerling zegt: "De vlag beweegt zich", de andere leerling zegt: "De wind beweegt zich". Ze werden het niet eens. De leraar kwam erbij en zei: "De vlag beweegt zich niet, en ook de wind niet. Het is de geest die zich beweegt"
„Je weet hoe het klappen van twee handen klinkt. Zeg me eens, hoe klinkt het klappen van één hand ?“
Over zulke dingen kun je niet nadenken zoals je dat over het rekenen op school doet, maar moet je met lichaam en geest nadenken. Als je probeert deze Koan op te lossen, dan kun je al een beetje proeven wat Zen is.
